Kryptologia to dziedzina wiedzy o przekazywaniu informacji w sposób zabezpieczony przed niepowołanym dostępem. Dzieli się na kryptografię (utajnianie wiadomości) oraz kryptoanalizę (przełamywanie zabezpieczeń i deszyfrowanie wiadomości). Współczesną kryptologię zalicza się do kilku dziedzin: w pierwszej kolejności są to matematyka i informatyka, ale również teoria informacji, inżynieria oraz bezpieczeństwo komputerowe. Kryptologia ma zastosowanie zarówno w kwestiach bezpieczeństwa kart bankomatowych, handlu elektronicznego oraz haseł komputerowych, jak i w wojskowości i dyplomacji. 

Dzień Kryptologii to święto ustanowione w 2007 roku z inicjatywy Wydziału Matematyki i Informatyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W tym roku bowiem przypadła 75 rocznica złamania szyfru niemieckiej maszyny kodującej Enigma. To wielkie osiągnięcie było dziełem polskich matematyków i kryptologów, absolwentów Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego UAM: Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego oraz Henryka Zygalskiego. Ich osiągnięcie jest tym bardziej godne podziwu, iż dla wywiadu niemieckiego, francuskiego i angielskiego rozszyfrowanie Enigmy uchodziło za niewykonalne.
Pierwsze próby złamania szyfru Enigmy podejmowano już pod koniec lat dwudziestych, jednak bez skutku. Największą przeszkodą dla Francuzów, Anglików i Polaków było zastosowanie nowatorskich na owe czasy szyfrów polialfabetycznych. Gdy analiza lingwistyczna nie przynosiła żadnych rezultatów, kierownictwo Biura Szyfrów Oddziału II Sztabu Głównego postanowiło zlecić to zadanie profesjonalnym matematykom, gdyż wcześniej wykorzystywano lingwistów, mistrzów szachowych oraz miłośników łamigłówek. W tym celu wojsko zwróciło się o pomoc do profesora Zdzisława Krygowskiego – założyciela Wydziału Matematyki Uniwersytetu Poznańskiego. Wybór nie był przypadkowy – Poznań słynął z dobrych matematyków, a ze względów geograficznych powszechna była tam znajomość języka niemieckiego. W styczniu 1929 roku na Uniwersytecie Poznańskim zorganizowano kurs kryptologii, na który skierowano najzdolniejszych uczniów profesora Krygowskiego, w tym Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckego i Henryka Zygalskiego. Wytężone prace przez kilka lat toczyły się w Poznaniu, a następnie w Warszawie oraz w Pyrach pod Warszawą. 

Kod Enigmy udało się złamać 14 grudnia 1932 roku, co pozwoliło na odczytywanie tajnej korespondencji III Rzeszy. Od momentu rozszyfrowania Enigmy Polacy przechwycili tysiące wiadomości, ale jednocześnie wiele czasu poświęcali na opracowywanie modyfikacji wprowadzanych przez Niemców. W 1938 roku Niemcy dokonali kolejnych usprawnień urządzenia, które wymusiły zwielokrotnienie liczby maszyn kryptoanalitycznych. To było już zbyt wiele jak na możliwości finansowe polskiego wywiadu, poza tym coraz więcej wskazywało na wybuch wojny. Polacy przekazali więc aliantom swój patent na przechwytywanie informacji, dzięki czemu choćby Anglicy mogli przygotować się do konfliktu. Podkreśla się, że Enigma odegrała decydującą rolę w bitwie o Atlantyk. Rozszyfrowanie Enigmy przez Polaków skróciło II wojnę światową o kilka lat, a co za tym idzie liczbę śmiertelnych ofiar. Mówi się nawet o 30 milionach - żaden poważny historyk ani badacz tego nie kwestionuje. Ważne znaczenie ma również fakt, iż maszyny kryptoanalityczne znacznie przyczyniły się do narodzin informatyki. 

Kiedy w lipcu 1939 roku polscy kryptolodzy spotkali się w Warszawie z Francuzami oraz Brytyjczykami i przekazali im zrekonstruowaną Enigmę oraz wszelkie materiały na temat sposobu kodowania, goście byli zszokowani wynikami ich pracy. Niestety, z przyczyn politycznych informacje o wkładzie Polaków w rozszyfrowanie Enigmy przez wiele lat po wojnie były zdawkowe. Do publicznej wiadomości dotarły one po 40 latach, a integralne znaczenie badań matematyczno-lingwistycznych polskich kryptologów zostało oficjalnie potwierdzone przez Wielką Brytanię dopiero w 1999 roku. 
   
Źródło: kalbi.pl