Międzynarodowy Dzień Wolnej Prasy został ustanowiony w 1991 roku przez Reporterów bez Granic, czyli organizację pozarządową zajmującą się monitorowaniem prawa do wolnej prasy i wolności wypowiedzi w mediach na całym świecie.

Organizację Reporterzy bez Granic (RSF) założyło w 1985 roku w Montpellier we Francji czterech dziennikarzy: Robert Ménard, Rémy Loury, Jacques Molénat i Émilien Jubineau. W ciągu kilku lat RSF przekształciło się w międzynarodową organizację z korespondentami w 150 krajach, a działanie organizacji koncentruje się na dwóch odrębnych sferach: na wsparciu materialnym i psychologicznym dla korespondentów wojennych i dziennikarzy wysyłanych w niebezpieczne rejony oraz na walce z cenzurą i prawodawstwem sankcjonującym cenzurę w Internecie.

Międzynarodowy Dzień Wolnej Prasy odnosi się bezpośrednio do artykułu 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Mówi on, że „Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe".

Dzień ten przypomina o tym, że w XXI wieku nadal w wielu krajach sytuacja dziennikarzy jest trudna, a rzetelne wykonywanie tego zawodu wiąże się z narażeniem życia. Media są cenzurowane i poddawane naciskom politycznym oraz religijnym. Dziennikarze i fotoreporterzy są niejednokrotnie zastraszani, porywani, więzieni, a nawet giną, jeśli ich teksty dotyczą tematów tak niewygodnych jak konflikty wojenne, prawa człowieka, korupcja czy ekstremizm religijny.