Głównej zawartości

Komunikat alertu

Ta strona korzysta z cookies. Bez zmiany ustawień pliki są zapisywane na urządzeniu.

20 stycznia 2021 roku  mija 195. rocznica śmierci Stanisława Staszica wybitnego działacza oświeceniowego, pioniera spółdzielczości, pisarza politycznego, publicysty, filozofa, geologa i przyrodnika. Stanisław Staszic urodził się 16 listopada 1755 roku w Pile. Pochodziła z rodziny mieszczańskiej. Jego ojciec i dziadek byli burmistrzami w rodzinnym mieście. Staszic pobierał naukę w seminarium duchownym w Poznaniu. W 1779 roku przyjął święcenia kapłańskie. Następnie studiował we Francji i w Niemczech. W 1781 roku, po powrocie do Polski, otrzymał posadę wychowawcy synów kanclerza Andrzeja Zamoyskiego. Rok później został doktorem obojga praw Akademii Zamojskiej i objął tamtejszą katedrę języka francuskiego. Prawdopodobnie w latach 1788–1791 był proboszczem w Turobinie i rektorem w Czernięcinie. W 1801 roku kupił domy dla siedziby Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W 1812 roku w folwarku Jarosławiec koło Uchańca założył Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie stając się tym samym prekursorem spółdzielczości w Polsce. Było ono swego rodzaju spółdzielnią zrzeszająca początkowo ponad 300 gospodarzy. Chłopi zostali zwolnieni z pańszczyzny, każdy posiadał własne gospodarstwo. Wszyscy byli zobowiązani do wzajemnej pomocy, szczególnie w wypadku klęsk żywiołowych.

Swoje poglądy polityczne przedstawił w „Przestrogach dla Polski”. Ratunek dla ojczyzny widział w silnych, centralistycznych rządach. W wielkiej polityce wspierał reformy Sejmu Czteroletniego, które miały na celu wzmocnienie polityczne, gospodarcze i militarne Rzeczpospolitej.

W latach 1807-1824 zajmował się edukacją. Był członkiem Izby Edukacyjnej, Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Należał do  współorganizatorów Uniwersytetu Warszawskiego w 1816 roku i Akademii Górniczej w Kielcach.

Położył wielkie zasługi pod rozwój przemysłu i górnictwa. Przyczynił się do powstania Staropolskiego Okręgu Przemysłowego w Świętokrzyskim i do odnowienie tradycji górnictwa węgla kamiennego na terenie dzisiejszej Dąbrowy Górniczej. Zajmował się badaniami geologicznymi. Uważany jest za pierwszego polskiego geologa. W 1815 roku wydał dzieło „O ziemiorództwie Karpatów”. Kochał teatr, w którym bywał prawie codziennie.

Stanisław Staszic zmarł w Warszawie 20 stycznia 1826 roku. Jego pogrzeb, który odbył się 24 stycznia, przerodził się w narodową manifestację. Wzięło w nim udział kilkadziesiąt tysięcy mieszkańców Warszawy. W pogrzebie brał udział również udział, wówczas szesnastoletni, Fryderyk Chopin.

W czasie pogrzebu o zmarłym powiedziano między innymi: „wzorowy urzędnik”, „dobry i prawy obywatel”, „rzadki dobroczyńca”, „przyjaciel ludu”, „wzorowy syn ojczyzny”.

Zgodnie z testamentem zmarłego część jego majątku – 800 tysięcy złotych została podzielona po 200 tysięcy złotych między fundusze założycielskie domu zarobkowego dla ubogich i Szpitala Dzieciątka Jezus, a reszta na pomnik Mikołaja Kopernika, Instytut Głuchoniemych i Szpital Marcinkanek.

W  1818 roku został odznaczony Orderem Orła Białego. Był też kawalerem Orderu Świętego Stanisława 1. klasy.

Opracowano na podstawie stron internetowych.