21 października 1963 roku w Majdanie Kozic Górnych zginał Józef Franczak ps. „Lalek”, wachmistrz Wojska Polskiego, żołnierz Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Jest powszechnie uznawany za ostatniego członka i partyzanta polskiego podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego.
Józef Franczak urodził się w marcu 1918 roku w Kozicach Górnych. Pochodził z ubogiej rodziny chłopskiej. Był synem Stanisława i Antoniny z domu Nowak. W okresie międzywojennym ukończył Szkołę Podoficerską w Centrum Wyszkolenia Żandarmerii w Grudziądzu. Po agresji ZSRR na Polskę dostał się do niewoli sowieckiej. Zdołał uciec i w 1940 roku wstąpił do Związku Walki Zbrojnej. Między innymi prowadził szkolenia partyzantów w Żukowie. Następnie działał w Armii Krajowej. Był dowódcą drużyny, potem plutonu, w III Rejonie Obwodu Lublin AK w ramach Okręgu Lublin AK. W sierpniu 1944 roku został przymusowo wcielony do II Armii Wojska Polskiego. W styczniu 1945 roku był świadkiem wydawania i wykonywania wyroków śmierci na żołnierzach AK. Pod wpływem tego przeżycia zdecydował się na dezercję z wojska. Ukrywał się i podjął działalność konspiracyjną. „Lalek” brał udział w wielu zamachach na funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Kilka razy był ranny, raz aresztowany. Działał w strukturach organizacji Wolność i Niezawisłość. W 1947 roku J. Franczak dołączył do oddziału dowodzonego przez kapitana Zdzisława Brońskiego. „Lalek” dokonywał później zamachów na współpracowników organów bezpieczeństwa, w tym cywilnych donosicieli. Nie ujawnił się w czasie amnestii w 1956 roku. Józef Franczak został zadenuncjowany przez najbliższych. Otoczony zginął podczas próby ucieczki 21 października 1963 roku o godz. 15:40. W nocy, o godz. 21:00, ciało „Lalka” przewieziono do Akademii Medycznej w Lublinie. Pochówku bezimiennego, służby dokonały potajemnie, na cmentarzu przy ul. Unickiej. Cztery dni później, w nocy rodzina wykopała jego nagie, pozbawione głowy ciało i dokonała godnego złożenia zwłok do grobu. Instytut Pamięci Narodowej od 2007 roku prowadził śledztwo, które doprowadziło do odnalezienia głowy na Uniwersytecie Medycznym w Lublinie. Trzeci pogrzeb partyzanta, bardzo uroczysty, odbył się w asyście Dowództwa Garnizonu Warszawa 26 marca 2015 roku w Piaskach. Józef Franczak w swojej działalności konspiracyjnej używał pseudonimów: „Lalek”, „Laluś”, „Laleczka” i „Guściowa” oraz posługiwał się nazwiskiem Józef Babiński.
17 marca 2008 roku prezydent RP Lech Kaczyński nadał pośmiertnie Józefowi Franczakowi Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
Więcej informacji o życiu i działalności J. Franczaka możemy znaleźć w książce: V. Gut, Józef Franczak ps. „Lalek”. Ostatni partyzant poakowskiego podziemia, Toruń 2004.
Opracowano na podstawie stron internetowych.